صدرالدّین عینی، یکی از بزرگ‌ترین ادیبان و نویسندگان تاجیک، در روستایی در امارت بخارا چشم به جهان گشود. زندگی او سرشار از فراز و نشیب‌هایی بود که مسیرش را به سوی افتخارات بی‌شماری سوق داد. در شش سالگی، پدرش سیّد مراد خواجه، کشاورز باسواد و علاقه‌مند به دانش، او را به مدرسه‌ای در روستا فرستاد. عینی آموزش ابتدایی خود را در این مدرسه گذراند، امّا احساس کرد که آموزش عمیق‌تری نیاز دارد، بنابراین به یک مدرسه دخترانه رفت و در آنجا با آثار بیدل و صائب آشنا شد. با این حال، خوشبختی کودکی او کوتاه بود، زیرا در سنّ دوازده سالگی طاعون همه‌گیر شد و او را از والدینش جدا کرد.

تاجیکستان، با تاریخ غنی و موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد، دارای سنت‌های آشپزی متنوعی است که تحت‌تأثیر فرهنگ فارسی، روسی و آسیای مرکزی شکل گرفته‌اند. غذاهای این کشور عمدتاً بر پایه‌ی گوشت، نان، برنج و سبزیجات استوارند و با ادویه‌های خوش‌عطر و روش‌های پخت سنتی، طعمی منحصربه‌فرد دارند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین غذاهای ملی تاجیکستان، روش‌های پخت آن‌ها و تفاوت‌های منطقه‌ای می‌پردازیم.  

تصاویر اسکناس‌های قدیمی کشور تاجیکستان

در بسیاری از محیط‌ها، غذا از نقش صرفاً تغذیه‌ای خود فراتر رفته و به بوم‌هایی برای هویت ملّی تبدیل می‌شود که با طعم‌ها و رایحه‌های میراث  فرهنگی رنگ‌آمیزی شده‌اند. آسیای مرکزی، منطقه‌ای غنی از تاریخ و فرهنگ،  موزاییک آشپزی را ارائه می‌دهد که به اندازه مناظر آن متنوع است. در میان  غذاهای متعددی که این منطقه پرجنب‌وجوش را زینت داده‌اند، یکی به دلیل  سادگی، تاریخچه و بحث‌هایی که برمی‌انگیزد، برجسته‌تر است: پلو (که گاهی  اوش، پلاو، پیلاف، پلو یا پیلوف نیز نامیده می‌شود). با این حال، ادعای  تعلق پلو به یک ملت واحد، نادیده گرفتن واقعیت و عمق میراث مشترک آسیای  مرکزی است. این داستان فقط درباره یک غذا نیست؛ این داستان درباره مردم،  ملت‌ها و فرهنگ‌هایی است که از طریق تاریخ مشترکشان بافته شده‌اند.

در قرون 2 و 3 قبل از میلاد مسيح منطقه درّه کافرنهان و مناطق اطراف آن بخشی از امپراطوری یونانی- باختری بود. اين مطلب از سكّه‌هايي كه در ولايت قشقا دريا، حوالی شهرِكتاب يافت شد، تاييد می‌شوند. اكثر اين سكّه‌ها مضروب دوران اوكراتيدس می‌ باشند. این مناطق در قرون 1 قبل از میلاد تا 3 پس از میلاد بخشی از امپراطوری کوشان شد. در قرن 8 این ناحیه(همراه با سایر  مناطق آسیای مرکزی) توسط اعراب مورد تهاجم قرار گرفت و بالاخره در قرون 14 و 15 به تیمور تعلق یافت.

درّه ورزاب منطقه تفریحی مورد علاقه ساکنین دوشنبه است. در آنجا تعداد زیادی منطقه تفریحی و مکان‌هایی برای استراحت و يا به قول تاجيك‌ها دم‌گيری  وجود دارد. ورزاب به عنوان یک منطقه جغرافیایی کوچک نزدیک دوشنبه، در نقطه تقاطع سرچشمه رود ‌ورزاب و قسمت‌های مرکزی از سراشیبی‌های جنوبی رشته کوه حصار بسیار شناخته شده است. ناحیه ورزاب در مرزهای شمالی درّه زرافشان و در  سراشیبی‌های شمالی رشته کوه حصار واقع شده است. از شرق به درّه رامیت و از  جنوب‌ شرقی به راحتی و وحدت می‌رسد. بزرگراه‌هایی که دوشنبه را با بخش‌های  شمالی کشور و درّه فرقانه، استرفشن (اوراتپّه‌سابق)، خجند،  (لنين‌آباد‌سابق) و عینی و پنجکنت، به هم پیوند می‌دهند از درّه ورزاب عبور  می‌كنند.

من به عنوان یک علاقمند موسیقی تاجیکستان، مفتخرم که مروری کوتاه بر  تاریخچه غنی و پربار موسیقی تاجیکستان داشته باشم. موسیقی تاجیکستان،  گنجینه‌ای ارزشمند از فرهنگ و هویت این سرزمین است که از اعصار گذشته تا به  امروز، با نغمه‌ها و آواهای دلنشین خود، روح مردم را نوازش داده است.

در فوریه سال 1911 در مرکز پامير زلزله‌ای در مقیاس 9 ریشتر به وقوع پیوست و  سبب یک رانش عظیم شد که رودخانه مرغاب را مسدود کرد. قسمت پهناوری از سراشیبی‌های موزكال فرو ریختند و به آرامی روستای اوسای در زير حجم عظيمی خاك مدفون شد. تقریباً 90 سکنه از روستا کشته شدند. احتمالاً آنها هرگز نفهمیده‌اند چه اتفاقی افتاده است. مسدود شدن رودخانه سبب ایجاد یک دریاچه شد. دریاچه شروع به انباشتن آب رودخانه کرد و یک سال بعد از زلزله به  روستای سارز سرازیر شد. درياچه سارز درارتفاع 3000 متری واقع شده و  تقریباً 55 کیلومتر طول و به طور متوسط بين 1.5 تا 3.5 کیلومتر عرض دارد. درياچه سارز با حداکثر عمق تقریبی 500 متر مساحتی نزديك به 80 کیلومتر را  پوشش می‌دهد. دمای آب تقریباً 4 الی 6 درجه‌ی سانتی‌گراد است.

بهترین زمان برای سفر به تاجیکستان به‌طور کلی از اردیبهشت تا مهر (می تا اکتبر) است، زمانی که آب‌وهوا در بیشتر مناطق معتدل و دل‌پذیر بوده و  جاده‌های کوهستانی قابل‌دسترسی هستند. در این ماه‌ها، دشت‌های شمالی و دره‌های سرسبز مانند رودخانه زرافشان و دریاچه اسکندرکول در اوج زیبایی خود قرار دارند و فرصت‌های بی‌نظیری برای طبیعت‌گردی و کوهنوردی فراهم می‌کنند. همچنین، جشنواره‌های فرهنگی و رویدادهای محلی در این فصل‌ها برگزار می‌شوند که می‌توانند تجربه‌ی سفر را غنی‌تر کنند.  

اوّلین مستعمره در قلمرویی که هم اکنون تاجیکستان نام دارد، به دوره دوّم  عصر حجر(8.900.00 هزار سال پیش) برمی‌گردد.[1] یافته‌های باستان‌شناسی و  شواهد مکتوب هرودتس[2] و منابع تاریخی دیگر اطلاعاتی در مورد زندگی، رسوم،  سنّت‌ها، حرفه، فرهنگ و روابط تجاری مردمی که در ابتدای تاریخ این منطقه در  آنجا زندگی می‌کرده‌اند، فراهم می‌كنند.