شهر خاروغ پایتخت استان خودمختار بدخشان[2] با جمعيّتی حدود 30 هزار نفر در  زمین‌های کم‌عرض و مرتفع و در 2060 متری از سطح دریا و نزدیک محل تلاقی  رودخانه‌های غُند[3] و شاه‌دارا[4] در مرز افغانستان واقع شده است. درّه  رودخانه در اینجا باریک است و شهر در دو خیابان بزرگ شكل گرفته كه در دو  طرف خيابان اصلی رديفی از درختان صنوبر قرار دارد.[5] در سال 1895 زمانی که  سرانجام مرز بین امپراتوری روسیه و افغانستان تعیین شد مرز از سه‌خانه و  یک سربازخانه و روستای کوهستانی کوچکی از خاروغ تشكيل شد. جاده‌ای از آش[6]  تا خاروغ ساخته شد امّا جاده تنها این امکان را فراهم می‌کرد تا اسب‌  سواران کالاها را به کاروان‌های شتر تحویل بدهند.

جاده‌های کهن تجاری آسیای مرکزی، با مناظری افسانه‌ای و تاریخی درخشان، بار دیگر مورد توجه گردشگران قرار گرفته‌اند. در این نوشتار تلاش کرده‌ام، بهترین مسیرها برای کاوش در ثروت‌های پنهان آن را ارائه کنم.

تاجیکستان کشوری فارسی‌ زبان است، که مردم آن به گویش فارسی تاجیکی سخن می‌‌گویند. اکنون در این کشور از خط استاندارد شدهٔ سیریلیک برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌کنند، در حالی که دو کشور دیگر فارسی ‌زبان یعنی  ایران و افغانستان از خط فارسی استفاده می‌کنند، که بیش از هزار سال است، برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌شود.

آنچه باعث می‌شود سفر جاده ابریشم یک سفر بی‌نظیر، خاص و منحصر به فرد شود،  تعداد بالای آثار باستانی، تاریخی و فرهنگی آن است که در این سفر دیده  می‌شود. در سفر گروهی و فرهنگی جاده ابریشم بیش از 100 اثر باشکوه از نزدیک بازدید می‌شود. این لیست تعدادی از مکان‌هایی است که در سفر جاده ابریشم با هم خواهیم دید.

در قرون 2 و 3 قبل از میلاد مسيح منطقه درّه کافرنهان و مناطق اطراف آن بخشی از امپراطوری یونانی- باختری بود. اين مطلب از سكّه‌هايي كه در ولايت قشقا دريا، حوالی شهرِكتاب يافت شد، تاييد می‌شوند. اكثر اين سكّه‌ها مضروب دوران اوكراتيدس می‌ باشند. این مناطق در قرون 1 قبل از میلاد تا 3 پس از میلاد بخشی از امپراطوری کوشان شد. در قرن 8 این ناحیه(همراه با سایر  مناطق آسیای مرکزی) توسط اعراب مورد تهاجم قرار گرفت و بالاخره در قرون 14 و 15 به تیمور تعلق یافت.

یکی از سوالات اساسی علاقمندان به سفر تاجیکستان اینست که آیا امکان سفر با اتوبوس یا قطار وجود دارد یا خیر؟ در جواب این سوال اساسی بیشتر علاقمندان به سفر تاجیکستان می توانم به صورت کوتاه و مختصر پاسخ بگویم که خیر. نه امکان سفر با قطار به سمت کشور تاجیکستان وجود دارد و نه با اتوبوس.

نزديك شهر خاروغ در 2320 متری از سطح دریا و بالای رودخانه، محلّ اتّصال دو  رودخانه غُند و شاه‌دارا، مرتفع‌ترین نقطه سبز دنیا، باغ‌های کشاورزی  پامیر قرار دارد. اين باغ در بين باغ‌های کشاورزی کشورهای مشترک‌المنافع از  همه مرتفع‌تر می‌باشد. باغ‌ها در سال 1940م در یک منطقه کوهستانی سخت  تأسيس شدند. آب‌ و ‌هوا خشک و به شدّت اقلیمی است. نوسانات بارندگی بین 200  تا 300 میلی‌متر و به شرایط جوّی و ارتفاع بستگی دارد. درجه دمای متوسط  سالیانه در اینجا 8.7 درجه‌ی سانتیگراد است.

بهترین زمان برای سفر به تاجیکستان به‌طور کلی از اردیبهشت تا مهر (می تا اکتبر) است، زمانی که آب‌وهوا در بیشتر مناطق معتدل و دل‌پذیر بوده و  جاده‌های کوهستانی قابل‌دسترسی هستند. در این ماه‌ها، دشت‌های شمالی و دره‌های سرسبز مانند رودخانه زرافشان و دریاچه اسکندرکول در اوج زیبایی خود قرار دارند و فرصت‌های بی‌نظیری برای طبیعت‌گردی و کوهنوردی فراهم می‌کنند. همچنین، جشنواره‌های فرهنگی و رویدادهای محلی در این فصل‌ها برگزار می‌شوند که می‌توانند تجربه‌ی سفر را غنی‌تر کنند.  

تاریک هنگام به مرز خجند رسیدیم. پیش از ورود به داخل قرارگاه مرزی هیچ چراغ نبود و ما جمعی مسافر خسته و دلتنگ و ناکام، لنگ لنگان بار خود را کشیدیم و با ازبکستان و مرزبانان نامهربان آن وداع گفتیم. پاهایمان سنگین می‌رفتند زیرا دل در سمرقند وانهاده بودیم به آرزوی دیدارهای بیشتر که آیا میسر شود...

قلعه‌ی قهقهه از روی نام قهرمان حماسی افسانه‌ای نام‌گذاری شده است که  پادشاه آتش‌پرستانی با پوست تیره‌رنگ بوده است. بقایای این قلعه گِلی مربوط  به قرن 4 بعد از میلاد را می‌توان بر قلّه صخره‌ای در کناره‌ی رود پنج،  آنجا که به ریزابه‌ای در افغانستان می‌پیوندد، ببينيد. قلعه شامل دو رأس  است که از شرق به غرب امتداد دارند. رأس بزرگ‌تر نزديك به 500 متر درازا  دارد و در ارتفاع 125متری از سطح رود‌خانه در شرق است و با شیبی کند به سمت  غرب پایین می‌رود.[1]