تخت جمشید (پرسپولیس، پارسه، پرسه پولیس)، مجموعه ای عظیم از کاخ ها، دروازه ها، آرامگاه های پادشاهان، نقش برجسته ها و پلکان های باشکوهی است که در دامنه ی غربی کوه رحمت بنا شده است. ساخت این مجموعه در سال 518 قبل از میلاد آغاز و 150 سال به طول انجامید.

میدان تاریخی نقش جهان یکی از بزرگ ترین، زیباترین و باشکوه ترین میادین جهان است که در دوره ی حکومت شاه عباس اول صفوی و به فرمان وی در محل باغی به نام نقش جهان (مربوط به دوره ی حکومت سلاجقه) در فضایی مستطیل شکل بنا شد. این میدان دومین میدان بزرگ جهان است که به شیوه و سبک معماری اصفهانی ساخته شده است. به دستور شاه در چهار طرف این میدان چهار بنای ارزشمند مسجد تاریخی امام در جنوب، مسجد شیخ لطف الله در شرق، کاخ عالی قاپو در غرب و سر در بازار قیصریه در شمال ساخته شد که هر یک در نوع خود شاهکاری بی نظیر است.

مسجد جامع یا مسجد جمعه ی اصفهان با دربرداشتن مجموعه ای از ادوار مختلف اسلامی از نظر فنی و هنری اهمیت بسیاری دارد و از مهم ترین و قدیمی ترین ابنیه ی مذهبی ایران است که دارای شهرت جهانی است. این مسجد از جمله بزرگترین و پررمز و رازترین مساجد جهان اسلام است که بنای اصلی آن در قرون اولیه ی اسلامی بر شالوده ی بنایی باستانی مربوط به اواخر دوره ی ساسانی ساخته شده است. سیمای فعلی مسجد عمدتاً مربوط به اقدامات دوره ی سلجوقی است و مهم ترین طرح های توسعه ی آن در دوران آل بویه و صفویه صورت گرفته است.

برج تاریخی گنبد قابوس یکی از بناهای شاخص و ممتاز معماری دوره ی اسلامی و مربوط به سده ی چهارم هجری است که علیرغم استفاده از تزیینات بسیار کم دارای ساختاری متناسب، موزون، مستحکم و زیبا است. این برج بلندترین برج تمام آجری جهان درسال ۳۷۵ هجری شمسی، در زمان سلطنت قابوس بن وشمگیر، بر فراز تپه ای خاکی به ارتفاع پانزده متر بالاتر از سطح زمین بنا شده است.

محوطه ی جهانی بیستون از مقام والایی در تاریخ جنوب غرب آسیا و ایران باستان برخوردار است و از دوران پیش از تاریخ تا قرن 20 میلادی دارای توالی باستان شناختی بوده است. سنگ نوشته ی بیستون، که به کتیبه ی بیستون نیز شهرت دارد، بزرگ ترین، مشهورترین و نخستین متن شناخته شده ی ایرانی و از آثار دوره ی هخامنشیان است که بر دیواره ی کوه بیستون، بر دامنه ی رو به جنوبِ کوه پَرو و بر سنگ هایی از جنس آهک تراشیده شده  است.

بنای ارگ بم، بزرگ ترین مجموعه خشتی جهان، یک دژ بزرگ است که در قلب آن ارگ قلعه واقع شده است، اما به دلیل ظاهر باشکوه این ارگ، که مرتفع ترین قسمت مجموعه به شمار می آید، کل بنای دژ را ارگ بم می نامند.

کاخ گلستان  یکی از منحصر به فردترین مجموعه های تار یخی ایران است که بناهای موجود در آن در دوران مختلف با کاربری های متفاوت ساخته شده است. نام این کاخ برگرفته از تالار گلستان واقع در عمارت خروجی است. ساخت این مجموعه از دوران صفویه آغاز شد.

مجموعه ی پاسارگاد محوطه ای باستانی و گستره ای عظیم از سازه های برجای مانده از دوران اولیه ی پایتخت هخامنشیان (سده ی ششم قبل از میلاد) در ایران است که  در دشت رودخانه ی پُلوار واقع شده است. این مجموعه به دستور کوروش کبیر ساخته شد.

شهر سوخته، یکی از شگفتی‌های دنیای باستان، نمونه ای منحصر به فرد از نخستین، بزرگ ترین و پیشرفته ترین استقرار شهرنشینی در نیمه ی شرقی ایران است که در مسیر رودخانه ی هیرمند به دریاچه ی هامون بنا نهاده شده است. تمدن شهر سوخته، از محوطه های باستانی دوران مِفرغ، با بیش از پنج هزار سال قدمت مرکز فعالیت های علمی، صنعتی، اجتماعی، فرهنگی و هنری روزگار خود به شمار می رفت.

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، عارف و شاعر بزرگ، بزرگ ترین، کامل ترین و برجسته ترین خانگاه است که با استفاده از معماری سنتی ایرانی (ایلخانی و تیموری) و با الهام از تصوف بنا شده است. این مجموعه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، جد سلاطین صفوی، است که در سال ۷۳۵ هجری قمری به دست فرزند ایشان صدرالدین موسی ساخته شد. پس از شروع حکومت صفویه واحدهای مختلف دیگری نیز به این شاهکار هنری و معماری اضافه گردید.