برج پیر علمدار یکی از نمونه های برجسته معماری قرن پنجم ایران است. بر اساس کتیبه خط کوفی پیرامون برج ، این بنا بین سال های 417 تا 420 هجری قمری به دستور ابوحرب بختیاربن محمد، فرزند محمدابن ابراهیم ، برای پدرش ساخته شده است. براساس شعری از منوچهری، ابوحرب دامغانی حاجب دربار قابوس ابن وشمگیر« فلک المعالی» پادشاه زیاری بود که از جانب او به حکومت دامغان رسید. این برج در محله خوریا نزدیک مسجد جامع دامغان و در خیابان شهید مطهری ( ایستگاه)  واقع گردیده است.

بنای آجری گنبد چهل دختر دامغان که قدمت آن به دوران سلجوقی برمی گردد در سال 466 هجری به دستور ابوشجاع موسوم به اسفاربکی بن اصفهانی ساخته شده است. این برج در مرکز شهر دامغان در خیابان امام خمینی واقع شده است. بنا دارای محیط خارجی 23 متر، قطر داخلی 5/5 متر و حدود 15 متر ارتفاع است. در قسمت تزیینات آجری بالای گنبدکتیبه ای به خط کوفی وجود دارد که ابتدای آن جمله (( امر ببناء هذالقبه الامیر الجلیل ابوشجاع اسفها)) و در قسمت آخر آن(( ثلثمائه))آمده است. کتیبه دیگری نیز به خط کوفی در بالای درب تازه نصب شده این گنبد وجود دارد. در داخل گنبد قبری ساده و گچی به ابعاد 74×216 و ارتفاع 30 سانتی متر بدون تزئین و سنگ نبشته وجود دارد. داخل برج نیز با گچ سفید شده است.

مسجد شیخ لطف‌الله یکی از گنجینه‌های ارزشمند میدان نقش جهان اصفهان است. میدانی تاریخی که هر گوشه‌اش را که بنگرید جلوه‌ای از معماری ایرانی مقابل چشمان‌تان قرار می‌گیرد و به سبب ارزش تاریخی و فرهنگی‌اش در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.

مدرسه‌ی «چهارباغ» اصفهان از آثار تاریخی مهم نصف جهان است.در اصفهانِ افسون‌گر به هر سو که سر بگردانی، نگارینه‌ای از نقش و رنگ و هنر چشمانت را می‌نوازد و زبانت را به تحسین و شگفتی‌ وا می‌دارد. بخش بزرگی از این بناها در روزگار حکومت صفویان در دورانی که اصفهان پایتخت پرآوازه‌ی ایران، به معماری و شهرسازی پرافتخارش شهره بوده، بنا نهاده شده است.

کوچه آشتی‌کنان که به کوچه عشاق و مهربانی نیز معروف است، کوچه‌ای تنگ و باریک بوده که اسباب نزدیکی آدم‌ها می‌شده و در واقع  هنر و خلاقیت معماران ایرانی را به رخ می‌کشد به خصوص در شهرهای کویری. این کوچه‌ها در محله‌های قدیمیِ شهرهایی چون اصفهان و یزد هم‌چنان سرحال و سرزنده نفس می‌کشند اما در بعضی شهرها مانند تهران تک و توک به جا مانده‌اند آن‌هم در دلِ تهران قدیم؛ مثلا در محله عودلاجان.

رامهُرمُز یکی از شهرهای استان خوزستان است که حدود ۱۰۰ کیلومتر با مرکز استان فاصله دارد. این شهر قدمتی دیرین دارد و در دوره‌ی ساسانی رونق فراوانی داشته است. عمارت صمیمی رامهرمز یکی از آثار به‌جامانده از دوره‌ی قاجار است که معماری چشمگیری دارد.

خیلی دورتر از زمان صفویه، قزوین دارای برج و بارو بوده است. این را استخری، ابن خردادبه، یاقوت حموی، این حوقل و ناصرخسرو در سفرنامه‌‌ها و نوشته‌هاشان گفته‌اند و حمدالله مستوفی آن را به زمان شاپور ساسانی (شاپور ذوالاکتاف) نسبت می‌دهد که بعدها خلفای عباسی و دیلمیان به مرمت و تعمیر آن پرداختند. مستوفی نقل می‌کند که: «محیط آن ده هزار قدم بود».

شاید به روشنی نتوان گفت که کدام عنصر در معماری کویر تا به این اندازه مسحور کننده و چشم‌نواز است که می‌تواند حس خوب را به بیننده منتقل کند اما با اطمینان می‌توان گفت همه‌ی این بناها بی‌تردید در یک ویژگی مشترک‌اند: حیرت‌انگیز بودن! حیرتی که صرف‌نظر از تکنیک‌های معماری، چون روحی مسافر در میان دیوارها، سقف‌ها، آجرها و نقش‌های بنا جریان دارد و چشمان هر بیننده‌ای را از خود سرشار می‌کند.

خانه زینت‌الملک یکی از بناهای مهم شهر شیراز است که بخشی از نارنجستان قوام به‌شمار می‌رود. زیرزمین این خانه سال‌هاست که به موزه‌ی مشاهیر شیراز تبدیل شده است. هر کسی که به معماری و تاریخ علاقه‌مند باشد، قطعا از دیدن این عمارت تاریخی لذت خواهد برد.

دزفول یکی از آن شهرهایی‌ست که بخشی از بافت قدیمی آن دست‌نخورده باقی مانده است. بی‌دلیل نیست که به این شهر موزه‌‌ی آجر هم می‌گویند. کافی است سری به محله‌های تاریخی آن بزنید تا چند سال در زمان به عقب برگردید، جایی نزدیک رودخانه‌ دز آرام و در عین حال پرخروش!